دو . موقعیت جغرافیایى

کوفه ، در گذشته ، در قلب بلاد اسلامى قرار داشت و نزدیک ترین نقطه براى مدیریت قلمرو مسلمانان ، بویژه براى نقاطى بود که در عصر خلیفه دوم ، به قلمرو حکومت اسلامى افزوده شد . در دوران زمامدارى امام على علیه السلام ، مقرّ خلافت از مدینه به کوفه منتقل شد که بى تردید ، افزون بر موقعیت اقتصادى ، یکى از دلایل آن ، دسترسى آسان از این شهر به بلاد مختلف اسلامى ، خصوصا هنگام نیاز به اعزام نیرو براى جنگ با معاویه بود . بنا بر این ، کوفه از نظر جغرافیایى نیز مناسب ترین مکان براى اقدام بر ضدّ حکومت یزید بود .

سه . موقعیت فرهنگى

کوفه ، افزون بر موقعیت سیاسى ، نظامى و جغرافیایى آن ، مهم ترین پایگاه فرهنگى جهان اسلام نیز بوده است . سیاست خلیفه دوم ، این بود که در کوفه ، سربازانى آشنا با قرآن وناآشنا با سنّت ، پدید آورد . لذا نقلِ حدیث را در کوفه ممنوع کرد و بر این اساس ، قاریان کوفه ، غالبا مسلمانان تکْ بُعدى وناآشنا به سنّت بودند ؛ امّا پس از به خلافت رسیدن امام على علیه السلام ، سیاست هاى اصولى فرهنگى ایشان در دوران حکومت ، از یک سو ، و حضور یاران بزرگ پیامبر خدا صلى الله علیه و آله که همراه امام على علیه السلام به کوفه آمده بودند ، از سوى دیگر ، نقش مؤثّرى در رشد فرهنگى مردم کوفه داشت . بر این اساس ، هنگام قیام امام حسین علیه السلام ـ که حدود 25 سال از آغاز حکومت امام على علیه السلام مى گذشت ـ ، بى تردید ، مردم کوفه ، به طور نسبى از بالاترین سطوح فرهنگى در میان جوامع اسلامى برخوردار بودند . از این رو ، زمینه اصلاح طلبى و قیام علیه ظلم و جور بنى امیّه ، در این شهر بیش از هر جاى دیگرى فراهم بود . شورش هاى مکرّر آنها بر ضدّ حکومت هاى وقت پس از قیام امام حسین علیه السلام ، گواه این مدّعاست .